حقیقت ذوالقرنین (دیباچه)

و از تو درباره «ذو القرنین‏» مى‏پرسند؛ بگو: «بزودى بخشى
از سرگذشت او را براى شما بازگو خواهم کرد.»
إِنَّا مَکَّنَّا لَهُ فِی الْأَرْضِ وَآتَیْنَاهُ مِن کُلِّ شَیْءٍ سَبَبًا
?84?
ما به او در روى زمین، قدرت و حکومت دادیم؛ و اسباب هر چیز
را در اختیارش گذاشتیم.

فَأَتْبَعَ سَبَبًا
?85?
او از این اسباب، (پیروى و استفاده) کرد...
حَتَّى إِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَغْرُبُ فِی عَیْنٍ
حَمِئَةٍ وَوَجَدَ عِندَهَا قَوْمًا قُلْنَا یَا ذَا الْقَرْنَیْنِ إِمَّا
أَن تُعَذِّبَ وَإِمَّا أَن تَتَّخِذَ فِیهِمْ حُسْنًا ?86?
تا به غروبگاه آفتاب رسید؛ (در آن جا) احساس کرد (و در
نظرش مجسم شد) که خورشید در چشمه تیره و گل‏آلودى فرو مى‏رود؛ و در آن جا قومى را
یافت؛ گفتیم: «اى ذو القرنین! آیا مى‏خواهى (آنان) را مجازات کنى، و یا روش نیکویى
در مورد آنها انتخاب نمایى؟»
قَالَ أَمَّا مَن ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهُ ثُمَّ یُرَدُّ إِلَى رَبِّهِ فَیُعَذِّبُهُ عَذَابًا نُّکْرًا
?87?
گفت: «اما کسى را که ستم کرده است، مجازات خواهیم کرد؛ سپس
به سوى پروردگارش بازمى‏گردد، و خدا او را مجازات شدیدى خواهد کرد!
وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاء الْحُسْنَى وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا یُسْرًا
?88?
و اما کسى که ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، پاداشى
نیکوتر خواهد داشت؛ و ما دستور آسانى به او خواهیم داد.»
ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا
?89?
سپس (بار دیگر) از اسبابى (که در اختیار داشت) بهره
گرفت...
حَتَّى إِذَا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَطْلُعُ عَلَى قَوْمٍ لَّمْ نَجْعَل لَّهُم مِّن دُونِهَا سِتْرًا
?90?
تا به خاستگاه خورشید رسید؛ (در آن جا) دید خورشید بر
جمعیتى طلوع مى‏کند که در برابر (تابش) آفتاب، پوششى براى آنها قرار نداده بودیم (و
هیچ گونه سایبانى نداشتند).
کَذَلِکَ وَقَدْ أَحَطْنَا بِمَا لَدَیْهِ خُبْرًا
?91?
(آرى) اینچنین بود (کار ذو القرنین)! و ما بخوبى از
امکاناتى که نزد او بود آگاه بودیم!
ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا
?92?
(باز) از اسباب مهمى (که در اختیار داشت) استفاده کرد...
حَتَّى إِذَا بَلَغَ بَیْنَ السَّدَّیْنِ وَجَدَ مِن دُونِهِمَا قَوْمًا لَّا یَکَادُونَ یَفْقَهُونَ قَوْلًا
?93?
(و همچنان به راه خود ادامه داد) تا به میان دو کوه رسید؛
و در کنار آن دو (کوه) قومى را یافت که هیچ سخنى را نمى‏فهمیدند (و زبانشان مخصوص
خودشان بود)!
قَالُوا یَا ذَا الْقَرْنَیْنِ إِنَّ یَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ
فِی الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَکَ خَرْجًا عَلَى أَن تَجْعَلَ بَیْنَنَا
وَبَیْنَهُمْ سَدًّا ?94?
(آن گروه به او) گفتند: «اى ذو القرنین یاجوج و ماجوج در
این سرزمین فساد مى‏کنند؛ آیا ممکن است ما هزینه‏اى براى تو قرار دهیم، که میان ما
و آنها سدى ایجاد کنى؟!»
قَالَ مَا مَکَّنِّی فِیهِ رَبِّی خَیْرٌ فَأَعِینُونِی بِقُوَّةٍ أَجْعَلْ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُمْ رَدْمًا
?95?
(ذو القرنین) گفت: «آنچه پروردگارم در اختیار من گذارده،
بهتر است (از آنچه شما پیشنهاد مى‏کنید)! مرا با نیرویى یارى دهید، تا میان شما و
آنها سد محکمى قرار دهم!
آتُونِی زُبَرَ الْحَدِیدِ حَتَّى إِذَا سَاوَى بَیْنَ الصَّدَفَیْنِ
قَالَ انفُخُوا حَتَّى إِذَا جَعَلَهُ نَارًا قَالَ آتُونِی أُفْرِغْ
عَلَیْهِ قِطْرًا ?96?
قطعات بزرگ آهن برایم بیاورید (و آنها را روى هم بچینید)!»
تا وقتى که کاملا میان دو کوه را پوشانید، گفت: «(در اطراف آن آتش بیفروزید، و) در
آن بدمید!» (آنها دمیدند)
brتا قطعات آهن را سرخ و گداخته کرد، و گفت: «(اکنون) مس
مذاب برایم بیاورید تا بر روى آن بریزم!»
فَمَا اسْطَاعُوا أَن یَظْهَرُوهُ وَمَا اسْتَطَاعُوا لَهُ نَقْبًا
?97?
(سرانجام چنان سد نیرومندى ساخت) که آنها ( طایفه یاجوج و
ماجوج) قادر نبودند از آن بالا روند؛ و نمى‏توانستند نقبى در آن ایجاد کنند.
قَالَ هَذَا رَحْمَةٌ مِّن رَّبِّی فَإِذَا جَاء وَعْدُ رَبِّی جَعَلَهُ دَکَّاء وَکَانَ وَعْدُ رَبِّی حَقًّا
?98?
(آنگاه) گفت: «این از رحمت پروردگار من است! اما هنگامى که
وعده پروردگارم فرا رسد، آن را در هم مى‏کوبد؛ و وعده پروردگارم حق است!»
وَتَرَکْنَا بَعْضَهُمْ یَوْمَئِذٍ یَمُوجُ فِی بَعْضٍ وَنُفِخَ فِی الصُّورِ فَجَمَعْنَاهُمْ جَمْعًا
?99?
و در آن روز (که جهان پایان مى‏گیرد)، ما آنان را چنان رها
مى‏کنیم که درهم موج مى‏زنند؛ و در صور ( شیپور) دمیده مى‏شود؛ و ما همه را جمع
میکنیم!
وَعَرَضْنَا جَهَنَّمَ یَوْمَئِذٍ لِّلْکَافِرِینَ عَرْضًا
?100?
در آن روز، جهنم را بر کافران عرضه مى‏داریم!

نقش قرآن در تشخیص و استناد بر هویت ذوالقرنین
آنچه که روشن است اینکه تا کنون منابع و مطالب بسیاری برای بحث پیرامون حقیقت ذوالقرنین و شناخت وی در میان محققان مطرح شده است اما آنچه که بیش از همه توجه سایر محققان و مفسران تاریخی و مذهبی را بخود جلب کرده و در تمامی تحقیقات و یا در رد بسیاری از تحقیقات ملاک داوری و استناد قرار گرفته است "قرآن کریم" می باشد. ویژگی های شخصیتی , نوع رفتار و گستره عملکرد ذوالقرنین همگی مطالبیست کر در قرآن به آنها اشاره شده است. و از آنجایی که قرآن تنها سندیست که عموم محققان بر اصل بودن و عدم تحریف آن صحه گذاشته اند پس از بابت ملاک قرار گرفتن برای داوری در مورد مطالب و تحقیقات همواره از سرفصل ها و دلایل اصلی قضاوت بوده است, تا جاییکه نه تنها در بین محققان مسلمان بلکه در میان محققان غیر مسلمان نیز به همین اندازه مورد توجه می باشد و در واقع قرآن یکی از اسنادیست که می تواند بسیاری از گمانه زنی ها را تایید و یا رد نماید. و مانیز بالطبع در این جا با ذکر کلام قرآن , آنرا محور تحقیق و قضاوت خود قرار خواهیم داد.

منابع و متون پیرامون بحث حقیقت ذوالقرنین
جالب است بدانیم که تاکنون در این باره  بیش از 3000 مطلب و تحقیق مطرح شده است که این خود حکایت از اهمیت مسئله دارد. البته این نکته قابل توجه است که اکثریت قریب به اتفاق منابع یاد شده یا بصورت تکرار گفته ها و فرضیات پیشین و یا به صورت ایراد فرضیات جدید می باشد که البته بطور قطع می توان عنوان کرد که اکثریت فرضیه های جدید شامل مجعولات و اسناد غیر معتبر , گمانه زنی های غیر کارشناسانه و غیر متعارف و نیز ارائه ی غرض ورزی های بیهوده و بعضا خطرناک می باشند. بطور کلی اگر بخواهیم از تکرار مکررات صرف نظر کرده و نیز گمانه زنی های غیر مستند و  اغراض و مجعولات را از گردونه منابع و متون خود خارج نماییم تعداد منابع و متونی که برای تحقیقات ما باقی می ماند از تعداد انگشتان هر دو دست نیز فراتر نمی رود. اما اهمیت مسئله چه از بعد دینی و چه تاریخی سبب شده که افراد بسیاری با نگرش های گوناگون و نیز سطح آگاهی متفاوت اقدام به بررسی موضوع کرده که نتیجه آن همان است که گفته شد یعنی بیش از هزاران مطلب صحیح و اشتباه. ریشه یابی و تحقیق در مورد اصالت منابع ما را به  سوی چند منبع اصلی و اصیل که خود منشا پیدایش سایر مطالب بوده اند هدایت می کند که عبارتند از:
1. کتب عهد عتیق
2. کتب عهد جدید
3. قرآن کریم
4. فرضیات و استنتاجات مورخان و دانشمندان در طول تاریخ
همانگونه که می بینید از چهار منبع یاد شده در بالا سه گزینه اول از کتب مذهبی و تاریخی بوده و چهارمی نتیجه تعبیر و تفسیراتی است که دانشمندان و مورخان از همان سه منبع قبل برداشت کرده اند که البته نوع نگرش متفاوت و برداشتهای گوناگونی که هر انسان می تواند نسبت به یک مسئله داشته باشد , خود امری قابل توجه است. چه بسا یک مسئله که بسیاری آنرا عنوان کنند اما هرکدام به گفته مولانا , از ظن خودشان با این مسئله یار شده اند. ما نیز به همین صورت با این مسئله یار می شویم اما برای آنکه به بیراهه نرویم ظن و گمان خود را با ملاک و توصیفی که قرآن از مسئله ارائه می نماید همراه می کنیم.

منابع و متون عهد عتیق
1. مکاشفات دانیال نبی(ع)/655 ق.م
2. سخنان اشعیا نبی(ع)/ 681 ق.م
3. سخن یشعیاه نبی(ع)/ 689 ق.م
4. سخن یرمیا نبی(ع) / 589 ق.م
5. عزرا نبی(ع) / حدود 539 ق.م
درباره متن منابع بالا و ارتباط آن با مسئله در ادامه گفته خواهد شد.

منابع و متون عهد جدید
1. سخنان یوحنا/قرن اول میلادی
در اینباره تنها در مورد مسئله قوم یاتجوج و ماجوج گفته شده که البته ارتباط مستقیمی با بحث ذوالقرنین دارد و در ادامه از آن یاد خواهیم کرد
منابع و متون اسلامی
1. قرآن کریم/سوره الکهف
2. احادیث و روایت های اسلامی
در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت

فرضیات دانشمندان و مورخان
فرضیات دانشمندان و مورخان بیشتر حول محور اشخاص حقیقی و وجود آتار مکتوب اعم از کتیبه ها و نیز متون کتابهای مقدس و نیز مقایسه شخصیت هایی که احتمال دارد ذوالقرنین باشد را تشکیل می دهد . درواقع این منبع نتیجه و برداشتی از منابع قبلی است که البته با استناد به شخصیت های مطرح شده و مقایسه ویژگی های هرکدام از آنها با ویژگی های گفته شده در اسناد پیرامون ذوالقرنین , بویژه خصوصیاتی که در قرآن ذکر شده بدست می آید و به عبارت دیگر این بخش را می توان بخش مقایسه شخصیت ها و اسناد معرفی  کرد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت